Η ύπαρξη άγχους στην παιδική ηλικία είναι κάτι που δύσκολα μπορεί να γίνει αντιληπτό, ιδίως όταν αναφερόμαστε σε παιδιά πολύ μικρών ηλικιών. Παιδιά τα οποία βιώνουν συναισθήματα άγχους, συνήθως υποφέρουν σιωπηλά, ενώ πολλές φορές τα συμπτώματα τους παρερμηνεύονται ως ντροπαλότητα ή υπερβολική προσκόλληση προς τον γονέα. Παρότι όλα τα παιδιά αισθάνονται νευρικά ή φοβισμένα κάποτε, παρότι όλα τα παιδιά βιώνουν το άγχος του αποχωρισμού όταν πρωτοαπομακρύνονται από τους γονείς τους, το γενικευμένο και επίμονο άγχος φαίνεται ότι επηρεάζει αρνητικά την καθημερινότητα τους και ίσως προμηνύει σοβαρότερα προβλήματα.
Οι αριθμοί από έρευνες των τελευταίων τριών ετών, μας αφήνουν με το στόμα ανοιχτό. Το 30% των παιδιών και των εφήβων ανά το παγκόσμιο, πάσχει από κάποιου είδους αγχώδη διαταραχή, με επιπτώσεις στην κοινωνική και ακαδημαϊκή τους ανάπτυξη. Πηγαίνοντας ένα βήμα πιο πέρα, ένα 10% δείχνουν σημάδια αγχώδους διαταραχής από την τρυφερή ηλικία των 2 – 5 ετών.
Τα σημάδια
Αναλόγως του αναπτυξιακού σταδίου και της προσωπικότητας του κάθε παιδιού, τα συμπτώματα άγχους εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο. Δώστε προσοχή σε συμπεριφορές που ενδεχομένως να υπονοούν άγχος, με έμφαση στην συχνότητα εμφάνισης τους, την διάρκεια και την ένταση.
Δυσκολίες στον ύπνο, συχνά ξυπνήματα κατά την διάρκεια της νύχτας, εφιάλτες.
Επίδειξη φόβου και ανησυχίας για διάφορες δραστηριότητες όπως το να βγαίνει έξω, το να πηγαίνει στον παιδικό σταθμό κλπ.
Επίδειξη φόβου και ανησυχίας για συγκεκριμένα πράγματα (κάποιου είδους ζώα ή έντομα, χρήση ανελκυστήρα κλπ.)
Ευερεθιστότητα και έντονα συναισθηματικά ξεσπάσματα.
Έντονη προσκόλληση προς τους γονείς και ανησυχία που δεν αιτιολογείται με βάση το αναπτυξιακό του στάδιο.
Προβλήματα στην μετάβαση από το πανί στην χρήση της τουαλέτας.
Συχνά παράπονα για σωματικές ενοχλήσεις όπως πονοκέφαλος, στομαχόπονος κλπ., χωρίς να υπάρχει πρόβλημα υγείας.
Στερεοτυπικές, επαναλαμβανόμενες νευρικές κινήσεις όπως χτύπημα του ποδιού, δάγκωμα νυχιών ή χειλιών κλπ.
Η σημασίας της δυναμικής γονέα – παιδιού
Πολλές φορές, έχοντας πάντοτε το καλό των παιδιών μας κατά νου και βιώνοντας και οι ίδιοι άγχος βλέποντας τα να ταλαιπωρούνται, έχουμε την τάση να καταφεύγουμε στην αποφυγή. Με αυτό εννοούμε ότι η αντίδραση μας στην αγωνία των παιδιών μας είναι να προσπαθούμε να τα προστατεύσουμε αποφεύγοντας ερεθίσματα και καταστάσεις που γνωρίζουμε ότι τα ενοχλούν. Παρότι κανείς δεν μπορεί να θεωρήσει την επιθυμία μας να αποτρέψουμε την έξαρση αρνητικών συναισθημάτων παράλογη, όταν επιμένουμε να αντιδρούμε με αυτό τον τρόπο, μειώνουμε τις πιθανότητες που έχουν τα παιδιά μας να αναπτύξουν τις απαραίτητες δεξιότητες για να διαχειρίζονται το άγχος τους μόνα τους.
Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί φοβάται να παίζει στο πάρκο, η μητέρα του ίσως αποφασίσει να σταματήσει να το πηγαίνει εκεί. Παρομοίως, όταν ένα παιδί αναστατώνεται υπερβολικά και βιώνει έντονα το άγχος του αποχωρισμού, η μητέρα του ίσως αποφασίσει να σταματήσει το παιδί της από τον παιδικό σταθμό. Αυτές οι ενέργειες ωστόσο, στερούν από τα παιδιά μας σημαντικές ευκαιρίες να αντιμετωπίσουν το άγχος ενώ παράλληλα ίσως να έχουν αρνητικό αντίκτυπο και στην γενικότερη ανάπτυξη τους.
Πρόβλημα στην δυναμική γονέα – παιδιού αποτελεί και η έλλειψη ενσυναίσθησης στα συναισθήματα άγχους που εκφράζει το παιδί. Εάν ο γονέας διαφέρει ως προσωπικότητα από το παιδί, ή αν ως άτομο γενικότερα δεν έχει την τάση να αισθάνεται έντονο άγχος, ενδεχομένως να απορρίψει ως μη σοβαρά τα σημάδια που εκδηλώνει το παιδί του ή και να πιέσει το παιδί του να τα αντιμετωπίσει με μη κατάλληλους τρόπους. Στην προκειμένη περίπτωση, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως ο κάθε άνθρωπος, ακόμα κι αν ανήκει στην ίδια οικογένεια ή μοιράζεται τα ίδια γονίδια με κάποιον άλλον, αποτελεί μία ξεχωριστή οντότητα με την δική του προσωπικότητα, τις δικές του ανάγκες και τις δικές του ιδιαιτερότητες.
Επίσης σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι τα παιδιά μας γνωρίζουν τον κόσμο τους μέσα από εμάς. Είναι οι δικές μας αντιδράσεις σε συγκεκριμένες καταστάσεις και ερεθίσματα που διδάσκουν στο παιδί μας τί είναι ασφαλές και τι όχι. Μια μητέρα για παράδειγμα που βιώνει έντονο κοινωνικό άγχος, έστω κι αν δεν το εκφράζει λεκτικά μπροστά στο παιδί της, σε κάθε κοινωνική κατάσταση δείχνει μέσα από την συμπεριφορά της ότι υπάρχει ανησυχία και φόβος. Ένα παιδί το οποίο βλέπει επανειλημμένα την μητέρα του να φοβάται τον κόσμο, αρχίζει να ενσωματώνει μέσα του ότι ο κόσμος είναι κάτι που πρέπει να φοβόμαστε.
Η λύση
Εάν διαβάζοντας τα όσα προηγήθηκαν αισθάνεστε ότι το παιδί σας ίσως υποφέρει από κάποια αγχώδη διαταραχή, μην απελπίζεστε. Υπάρχουν βήματα που μπορείτε να κάνετε για να το βοηθήσετε:
Μιλήστε ειλικρινά με τον εαυτό σας και παραδεχτείτε αν αισθάνεστε και οι ίδιοι ότι δεν καταφέρνετε να ελέγξετε το άγχος σας. Ζητήστε βοήθεια από κάποιο ειδικό ψυχικής υγείας έτσι ώστε να αναπτύξετε τις δεξιότητες που χρειάζεται για να διαχειρίζεστε το άγχος σας καλύτερα. Όταν το παιδί σας σας βλέπει να νικάτε τους φόβους σας, αισθάνεται ικανό να λειτουργήσει και το ίδιο με αυτό τον τρόπο.
Επιτρέψτε στο παιδί σας να έρχεται σε επαφή με τα ερεθίσματα που του προκαλούν άγχος, προσφέροντας του ωστόσο μία ασφαλή βάση. Αν το παιδί σας για παράδειγμα, φοβάται το νερό, μην το ρίξετε μια μέρα εκεί που δεν θα το περιμένει μέσα στην πισίνα για να το ξεπεράσει. Μπορείτε να το γράψετε σε μαθήματα κολύμβησης. Μπορείτε να ζητήσετε να είστε κι εσείς μαζί του μέσα στην πισίνα στα πρώτα μαθήματα. Αν το παιδί σας αισθάνεται κοινωνικό άγχος όταν πρέπει να μιλήσει σε κάποιον ενήλικα, μην αναλαμβάνετε να απαντήσετε εσείς για εκείνο. Δώστε του χρόνο να μιλήσει μόνο του, κρατώντας το στην αγκαλιά σας.
Κάθε φορά που το παιδί σας κάνει και ένα βήμα για να κατακτήσει τους φόβους του και να διαχειριστεί το άγχος του, φροντίστε να το επαινέσετε. Μην επαινείτε το αποτέλεσμα, αλλά την διαδικασία. Αν για παράδειγμα ένα παιδί με κοινωνικό άγχος κατάφερε να κατεβεί μόνο του στο περίπτερο για να αγοράσει παγωτό αλλά δεν αλληλεπίδρασε λεκτικά με τον πωλητή, εστιάστε στο τι πήγε καλά και όχι στο τι δεν ολοκληρώθηκε όπως έπρεπε.
Φροντίστε τα βήματα που ακολουθεί το παιδί σας για να διαχειριστεί τα συναισθήματα άγχους του, να είναι μικρά. Αυτό του δίνει περισσότερες πιθανότητες να βιώσει την επιτυχία και να έχει κίνητρα για να συνεχίσει τις προσπάθειες. Του δίνει επίσης την ευκαιρία της απευαισθητοποίησης πριν περάσει στο επόμενο βήμα.
Βοηθήστε το παιδί σας να πειραματιστεί και να ανακαλύψει μόνο του τρόπους που το κάνουν να αισθάνεται καλύτερα. Δοκιμάστε να κάνετε αναπνοές, να γυμναστείτε, να ζωγραφίσετε, να πάτε για μια βόλτα στην γειτονιά, να ακούσετε μουσική. Με όσα περισσότερα πράγματα πειραματιστείτε, τόσα περισσότερα εργαλεία θα έχει το παιδί σας στην διάθεση του όταν προσπαθεί να κάνει τον εαυτό του να αισθανθεί καλύτερα.
Αν αισθάνεστε ότι τα προβλήματα άγχους του παιδιού σας είναι ιδιαίτερα έντονα, ζητήστε την βοήθεια ενός σχολικού ψυχολόγου, ο οποίος θα βοηθήσει τόσο το παιδί, όσο και την οικογένεια ως σύστημα.
تعليقات